Buğdanın bir buşelinin (1 buşel = 60 funt və ya 27,2 kq) qlobal qiyməti 2008-ci ildən bu yana ən yüksək səviyyəyə çatıb. Buğdanın may fyuçerslərinin qiyməti Çikaqo birjasında 7,1 faiz artaraq bir buşelə görə 10,59 ABŞ dollarına çatıb ki, bu da 2008-ci ilin mart ayından bu yana qeydə alınan ən yüksək göstəricidir. Qiymətlərin Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsi səbəbindən tədarükdə fasilələrin yaranacağı narahatlığı fonunda yüksəldiyi vurğulanır.
Azərbaycanın buğda idxal etdiyi 3 başlıca ölkə var: Ukrayna, Rusiya və Qazaxıstan. Yəni buğda aldığımız iki ölkə indi müharibə edir. Əsas ixracatçılarımız olan ölkələrin müharibə apardığı dövrdə buğda tələbatını necə ödəyəcəyik? Bu, çörəyin, ümumilikdə un və un məmulatlarının qiymətində yenidən artıma səbəb ola bilərmi? Bu ilin əvvəlində çörəyin qiymətində bir dəfə artım qeydə alınmışdı.
Rusiya və Ukraynanın dünyada taxıl ixracında böyük payı var
İqtisadçı Xalid Kərimli deyir ki, Rusiya və Ukrayna dünyada taxıl ixracında böyük payı olan ölkələr olduğu üçün onlar arasındakı gərginlik qiymətlərə öz təsirini göstərməli idi: “Rusiya və Ukraynanın dünyanın taxıl ticarətində böyük payı var. Bu gün Rusiya dünya taxıl ixracının 18 faizini həyata keçirir. Bu rəqəm 2018-ci ildə 25 faiz idi. Yəni Rusiya dünyanın ən böyük taxıl, buğda ixracatçısıdır.
Ukrayna da dünyanın 5-ci ən böyük ixracatçısıdır. Dünya taxıl ixracında 7,5 faizlik payı var. İki ölkə bir yerdə dünya taxıl ixracının 25-30 faizini təmin edir. Yetərincə böyük payları var və bu gərginlik buğdanın qiymətinə təsir göstərməli idi”.
Konflikt genişləndikcə…
X.Kərimlinin sözlərinə görə, Rusiya və Ukrayna arasındakı konflikt genişləndikcə, bu, qiymət artımı prosesində də müşahidə ediləcək: “Ukrayna və Rusiya buğda ticarətini, əsasən, Qara dəniz üzərindən həyata keçirir. Hətta Ukraynada bu rəqəm 95 faizdir. Ukrayna Qara dənizdə ticarətini Xerson, Odessa limanları üzərindən aparırdı. Rusiya artıq Xerson şəhərini tutub.
Bu liman vasitəsilə Ukraynanın Qara dənizə çıxışı məhdudlaşır. Bütün bunlar da buğda qiymətlərinin yüksəlməsi təhlükəsini ciddi surətdə artırır. Konflikt genişləndikcə bu proseslər də dərinləşəcək. Ancaq müharibə qısa müddətdə dayanarsa, qiymətdə müəyyən qədər ucuzlaşma qeydə alına bilər”.
“O plan müəyyən müddət təxirə salınacaq”
X.Kərimli bildirdi ki, Azərbaycan buğdanı başlıca olaraq Rusiya, Qazaxıstan və Ukraynadan idxal edir. Ancaq əsas asılılıq Rusiyadandır: “Azərbaycanın buğda idxalının azaldılması ilə bağlı müəyyən planları var idi. Onlardan biri də Ukraynada ərazilər icarəyə götürüb buğda əkilməsi idi. İndi ərazidə konflikt var. Ona görə o plan müəyyən müddət təxirə salınacaq.
Ümumi buğda idxalımızda Rusiyanın payı 98-99 faizdir. Düzdür, Rusiyanın ərazisində müharibə getmir. Ancaq Rusiyaya qarşı sanksiyalar qiymətləri artırır. Bu konflikt uzandıqca daha az məhsul dünya bazarlarına çıxarılacaq və qiymətlər də artacaq”.
“Güzəştlər indiki qiymətlərdə öz əksini tapıb”
İqtisadçı qeyd etdi ki, buğdanın qiymətinin kəskin artması un və un məmulatlarının da qiymətində öz əksini tapa bilər:
“Bahalaşmış un, buğda qiymətləri un və başqa çörək məhsullarının qiymətini artıra bilər. Hökumət 2022-ci ildən un məhsullarının idxalına heç bir subsidiya vermir. Tətbiq etdiyi güzəştlər də indiki qiymətlərdə öz əksini tapıb. Dünya buğda, taxıl bazarında baş verən qiymət artımlarını mağazaların piştaxtalarında hiss edəcəyik”.
